ԲԱԶՄԱՉԱՓ ՀՈՍՔԵՐ ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ

«ԲԱԶՄԱՉԱՓ ՀՈՍՔԵՐ» ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆԸ ՈՐՊԵՍ
ՈՒՍՈՒՑՄԱՆ ԻՆՏԵԳՐԱՑՎԱ Ծ ՀԱՄԱԿԱՐԳ

Մաթեմատիկան Դպրոցում

ФАБЕРЛИК КАТАЛОГ 02 2017

Հ. Հարությունյան, Ա. Ղուշչյան
ՀՊՄՀ

Կրթությունը յուրաքանչյուր հասարակության առանցքային հիմնւսխնդիրներից է:
Պատմական որոշակի ժամանակահատվածում հասարակությունը լուծում է այդ խնդիրը՛
արժեքների իր համակարգին համապատասխան, այլ խոսքով ասած’ «Կրթության
Բովանդակությունը» (ԿԲ) ադեկվատ որոշում է արժեքների համակարգի «Մշակույթային
Դաշտով» (ՄԴ):
Իհարկե, ժամանակի ընթացքում փոխվում է ՄԴ-ն և, դրան համապատասխան, փոխվում
է նաև ԿԲ-ն:
Արժեքների համակարգի (կամ ՄԴ-ի) “փոփոխությունը-ընթացքը” ժամանակի մեջ
որոշվում է իր ուղեծրով. և կատարյալ ԿԲ-ն նույնպես պետք է շարժվի այդ ուղեծրով:
ՄԴ-ի և ԿԲ-ի շար ժ ո ւմ ը ն կարագ ր ե լ ո ւ համար մենք տար բ ե ր ո ւմ ենք ՄԴ֊ի
«Երկարաժամկետ ուղեծիր» (ԵՈւ), «Կարճաժամկետ ուղեծիր» (ԿՈւ), ԿԲ-ի «Կարճաժամկետ
Վեկտոր» (ԿՎ) հասկացությունները (տե ս նկ. 1)
եկ. 1-ում ՄԴ-ն փոփոխվում-ընթանում է SF աղեղով՝ ԵՈւ: Կատարյալ ԿԲ-ն նույնպես
պետք է ընթանա S F աղեղով:

եկ. 1-

Բայց, քանի որ ԿԲ-ն որոշակիորեն իներտ է, ապա այն ընթանում է SABF բեկյալով
ԵՎ: Հասարակությունը \է0,է ,\ ժամանակահատվածում ընթանում է SA ԿՈւ-ով, \է,,է2 \-

ում АВ ԿՈւ-ով, \է2,է3 ]-ում B F ԿՈւ-ով, իսկ կրթության բովանդակությունը ընթանում Է
համապատասխանաբար’ а = ОА ԿՎ-ով, Ь = АВ ԿՎ-ով, с = B F ԿՎ-ով:
Նկատե ն ք , որ եթե հասարակ ո ւթ յո ւ ն ը ի դեմս պետո ւթյան ‘ \է0,է ^
ժամանակահատվածում պարտադիր, օրինակ’ b վեկտորով ԿԲ-ն, ապա այն կշեղվի իր
SA ուղեծրից: Այսինքն պարտադրված Է (վոլյունտարիստական) ԿԲ-ն «օպտիմալ » չէ.
հասարակությունը պետք է ընտրի իր ուղեծրին համապատասխան ԿԲ:
Ասենք, օ ր ի նակ եթե \է0, 11 ] հատված ը Հա յա ստ ա ն ի համար խո ր հ ր դայի ն
ժամանակահատվածն է, ապա դրա համար «ավանդական» ԿԲ-ն բնականորեն ադեկվատ
էր:
Ընդհանրապես, հասարակության կողմից որևէ ԿԲ-ի ընտրությունը բազմաբաղադրիչ
խնդիր է, բայց դրա առանցքը որոշվում է «Ուսուցիչ» (Ու) — «Աշակերտ» (Ա) առընչությամբ
(այդ առընչության բաղադրիչների տեսակարար կշիռների չափամասերով), և նրանով թե
ի՞նչ «կրթական արժեքներ» են ուղղորդվում մեկից մյուսը (այդ «ուղղորդումը» մենք կոչում
ենք «հոսքեր»):
Ամենա ընդհանուր իմաստով, մինչև այժմ հայտնի Կրթության Բովանդակությունները
պայմանականորեն կարելի է բաժանել երկու խմբի’ «Ավանդական» ԿԲ և «Զարգացնող»
ԿԲ, որոնք, իրենց հերթին բաժանվում են բազմաթիվ ենթախմբերի: «Ավանդական»
(«Տեխնոկրատիկ» ուղղվածությամբ) ԿԲ-ն և «Զարգացնող» ԿԲ-ն («Հումանիստական»
ուղղվածությամբ) բնորոշում են իրենց կատեգորիաներով: Բայց մենք դրանց սահմանների
— բնորոշումների հիմքում դնում ենք Արժեքային Հոսքերը.
ՆԿ.2-ում պատկերված է «Ավանդական» ԿԲ-ի հոսքերը, այն մեկն է ուսուցիչը գիտելի-
արժեքների հոսքը պարտադրում է աշակերտին (հոծ սլաքագիծ): ՆԿ.Յ-ում պատկերված է
«Զարգացնող» ԿԲ-ի հոսքերը: Դրանք որոնողական-երկխոսական բնույթի են. ուսուցիչը
աշակերտին հորդորում է (I) սեփական հարցադրումների (II), և, ապա նոր, կազմակերպում
գիտելիք-արժեքների հոսք (III):

ՆԿ.2-3

Վերջին ժամանակներս ԱՄՆ ֊ում, Եվրոպայում և այլ երկրներում տարածում է գտել մի
ԿԲ’ «Բազմաբնու յթ Մտածողությունը» (ԲՄ), որում աշակերտի «մտածողությունը»
տար բ ե ր վ ո ւմ է ( լ ե զ վական , մ ի ջ նան ձ նայի ն , ն ե րան ձ նայի ն մաթ ե մատի կական —
տրամաբանական, տարածական, մարմնաշարժական), և որում արժեքների հոսքերը
կազմակերպվում են ըստ նկ. 4-ի.
Հեղինակներն առաջարկում են մի «Նոր»’ «Բազմաչափ Հոսք եր» ԿԲ, որն արդի

գլոբալիզացիայի և տարբեր մշակույթւսյին֊արժեքային համակարգերի զուգամիտության
գործընթացների պայմաններում, հանդիսանում է տարբեր կրթական կոնցեպցիաներ
«Ինտեգրացներ» համակարգ: Այդ նոր ԿԲ-ի արժեքային հեսքերը պատկերված են նկ. 5-

ՆԿ.4-5

ում:
Մեթոդական համապատասխան մշակումներից (չափորոշիչներ, ծրագրեր, դասագրքեր
և այլն) հետո «Բազմաչափ Հոսքերը» , հեղինակների կարծիքով, կարող են ընկնել
Հայաստանի Հանրապետության առաջիկա կարճաժամկետ ուղեծրի (B F ) Կրթության
Բովանդակության հիմքում

27-29

Математика в школе.
Библиотека учителя математики.

Околоadmin